Onderzoekers van het UMC Utrecht bekeken verschillen tussen mannen en vrouwen in de  verstijving van het hart die vaak de oorzaak is van hartfalen. Ze ontdekten dat de signaalstofjes in het bloed in een andere richting wijzen bij mannen en vrouwen met dezelfde verstijving van de hartspier. Anne-Mar van Ommen, arts-onderzoeker in het UMC Utrecht: “Als we de verstijving van het hart beter begrijpen kunnen we ook nadenken over specifieke behandelopties voor mannen en vrouwen.” Het onderzoek is onlangs gepubliceerd in Circulation Heart Failure.

Het onderzoek is onlangs gepubliceerd in Circulation Heart Failure. Elk jaar krijgen bijna 38.000 mensen voor het eerst de diagnose hartfalen. Ongeveer de helft hiervan krijgt hartfalen door verstijving van de hartspier. Hiervan is 70% vrouw en 30% man. We noemen dit ook wel diastolisch hartfalen. Diastolisch hartfalen is een chronische aandoening waarbij het hart het bloed niet goed meer kan aanzuigen. Hierdoor kunnen klachten ontstaan, zoals kortademigheid en vermoeidheid. Anne-Mar van Ommen: “In dit onderzoek bekeken we de verschillen tussen mannen en vrouwen in vormverandering van het hart. Het hart kan tijdens het leven stijver worden. Dit gaat vaak gepaard met dikkere wanden en minder goede bloedvulling in het hart. Ons onderzoek heeft laten zien dat het onderliggende proces anders is bij mannen en vrouwen.”

Signaalstofje in het bloed

In het onderzoek bekeken de onderzoekers of er verschillen zijn in de prognose, risicofactoren en signaalstofjes bij verstijving van de hartspier. Door middel van een echo van het hart werd bij ruim 60.000 mannen en vrouwen gemeten of er verstijving van de hartspier was. Bij ongeveer 600 mensen maten de onderzoekers ook meer dan 5000 eiwitten uit het bloed door. Deze eiwitten kunnen dienen als signaalstofjes. Ze ontdekten dat de signaalstofjes in het bloed, die ze kunnen linken aan de verstijving van de hartspier, in een andere richting wijzen bij mannen dan bij vrouwen. Dit kan er volgens de onderzoekers op wijzen dat de onderliggende mechanismen anders zijn bij mannen en vrouwen. Bij vrouwen speelt ontsteking een belangrijke rol. Dit is niet ontsteking door bacteriën of virussen, maar door een overactief immuunsysteem. Het stofje interferon alfa 5 springt eruit, en geeft verstijving van het hart weer bij vrouwen, maar niet bij mannen. Het stofje wordt aangemaakt door een gen op het X chromosoom, waarvan vrouwen er twee hebben.

“Dit stofje wordt geproduceerd na aflezen van het X-chromosoom”, vertelt Anne-Mar van Ommen. “Vrouwen hebben twee X-chromosomen en mannen één X-chromosoom en één Y-chromosoom. Daarom wordt bij vrouwen één X-chromosoom op non-actief gesteld. We weten uit ander onderzoek dat er toch genen op het X-chromosoom zijn die wel actief blijven en daardoor hun functie blijven uitoefenen. Verrassend genoeg kan dit ook de hoge waarden van interferon alfa 5 bij vrouwen verklaren. Bij mannen vonden we in dit onderzoek geen signaalstofjes die er uitsprongen. Wel zagen we dat bij mannen de processen van eiwitsignalering- en transport van belang zijn bij de verstijving van de hartspier.”

Nieuwe inzichten voor vervolgonderzoek

Binnen het onderzoek was er veel aandacht voor de deelname van vrouwen, omdat het vaak vrouwen zijn die diastolisch hartfalen hebben en omdat er veel onderzoeken zijn waaraan te weinig vrouwen meedoen. “Aan ons onderzoek namen meer dan de helft vrouwen deel", zegt Van Ommen. "Hierdoor konden we de resultaten voor mannen en vrouwen apart bekijken." Het stofje interferon alfa 5 levert waarschijnlijk een belangrijke bijdrage aan verstijving van het hart bij vrouwen. Dit kan verklaren waarom hartfalen met verstijving van de hartspier vaker voorkomt bij vrouwen dan bij mannen. "We hopen dat er in de toekomst onderzoek wordt gedaan naar het inzetten van bestaande behandelingen bij vroege verstijving van het hart. Dit zou erger kunnen voorkomen en vooral bij vrouwen het risico op hartfalen kunnen verkleinen."